در ادبیات

صادق چوبک در داستانی به نام قفس می‌نویسد: "مرغ و خروس‌های خصی و

لاری

و رسمی و کله‌ماری و زیره‌ای و

گل‌باقلایی

و شیربرنجی و کاکلی و دم‌کل و پاکوتاه وغیره

وی ظاهراً از اصطلاحات خروس‌بازان برای بازگویی انواع مرغ و خروس استفاده کرده‌است.که در برخی از آن‌ها رنگ خروس ذکر می‌شود مثل گل باقلایی وشیربرنجی ودر برخی دیگر نژاد خروس ذکر می‌شود، مثل لاری وکاکلی وغیره

نژادهای آمریکایی

نژادهای انگلیسی

نژادهای آسیایی

نژادهای مدیترانه‌ای

نژادهای متفرقه

وبا توجه به این که نژادهای خروس به تنهایی ذکر نمی‌شوند، معمولاً نژادهای مرغ (

ماکیان

) به معنی نژاد مشترک مرغ وخروس مطرح می‌شود، هرچند که در برخی از نژادها شکل ظاهری خروس با شکل ظاهری مرغ از همان نژاد تفاوت آشکاری دارد، اما معمولاً در اغلب نژادهای ماکیان شباهت‌های زیادی بین مرغ وخروس در یک نژاد مخصوص دیده می‌شود

خروس جنس نر پرندهٔ

مرغ

است. این پرنده از خود صدای قوقـولی قوقـو در می‌آورد .بهره هوشی این پرنده در مقایسه با گونه ماده اش بیشتر است

خروس

معمولاً بیشتر از یک جفت (مرغ) برای خود انتخاب می‌کند، و چون نمی‌تواند محافظت از تک تک لانه مرغها انجام بدهد، لذا عموماً منطقه‌ای را که مرغهایش در آنجا هستند مراقبت می‌کند و چنانچه خروس دیگری به محدوده او نزدیک شود به او حمله خواهد کرد. در طی روز خروس در جائی بلند تر از زمین (بین یکی دو متر) می‌نشیند و مراقبت از محدوده و مرغهایش را در مقابل خطر حمله دیگر جانوران و خروسهای دیگر انجام می‌دهد، و چنانچه احساس خطری بکند با درآوردن صداهایی از خود به مرغها اعلام خطر می‌کند. خروس دارای نژادهای متعدد ومتفاوتی است که در هر نژاد خصوصیات منحصربه‌فردی مشاهده می‌شودنژادهای مرغ وخروس از لحاظ تقسیم بندی به پنج گروه زیر تقسیم می‌شوند

خروس