مهاجرت کوکرها

كوُكر - قطا

کوکرها به هنگام مهاجرت بخصوص در فصل بهار معمولا در گله‌هایی سه تا هشت هزارتایی پرواز می‌کنند اما پس از ورود به مناطق گرمسیری و بیابانی به گروه‌های متعدد و کوچکتری تقسیم می‌گردند. کوکرهایی که وارد ایران می‌شوند در همه جای کشور به استثناء مناطق جنگلی شمال استان هرمزگان، جنوب فارس و بخش‌هایی از کرمانشاه و کردستان و آذربایجان به زمین نشسته و لانه سازی می‌کنند. در کشور پادشاهی عمان این برنده حفاظت شده‌است، مسئولین حفاظت محیط زیست برای جلوگیری از شکار کوکر (قطا) بطور جدی می‌کوشند. در سال ۱۹۸۹ میلادی بفرمان فرمانروای عمان سلطان قابوس بن سعید هرگونه شکار برندکان بطور قطعی ممنوع شده‌است، وهرکس خلاف آن عمل کند مجازات و جریمه می‌شود. محبوب ترین منطقه برای کوکرهای مهاجر دشت صحرای دهنا در عربستان سعودی، و جلگهٔ وادی بنی خالد در سلطنت عمان در فصل بهار که از ماه ژانویه هر سال آغاز می‌شود. که پوششی از بوته‌ها و گیاهان دانه دار می‌روید، که غذای اصلی و مورد علاقه کوکرها را تشکیل می‌دهند. به دلیل باتلاقی بودن ساحل رودخانهٔ وادی بنی خالد، کوکرها ترجیح می‌دهند از برکه‌هایی که در بیابانهای این اطراف و دشتها ایجاد شده‌اند آب بنوشند و این کار را بصورت دسته جمعی انجام می‌دهند. کوکرها برای رسیدن به برکه‌های آب شیرین گاه تا ۱۲۵ کیلومتر در روز پرواز می‌کنند. «قطا» یا «کوکر» پرنده‌ای بسیار کم جرات است و با دیدن انسان به شدت وحشت می‌کند. به علاوه مانند گنجشک به هیچ عنوان با قفس خو نمی‌گیرد و خانگی نمی‌شود. به همین دلیل اگر آنرا در قفس کنید با دیدن اولین انسان آنچنان پر می‌زند و خود را به در و دیوار می‌کوبد تا خونین و مالین شود و بیفتد و بمیرد.تنها اندک کسانی که با آنها به مهربانی رفتار می‌کنند و طرز غذای آنها را می‌دانند می‌توانند کمی آنها را خانگی کنند.ولی هیچ جایی محیط باز زندگی برای آنها نمی‌شود.چنانکه با پرواز کوکرهای مهاجر آنانی که در قفسند صدایی هم آهنگ با آنها مثل (قطا قطا) یا صدای (کَرکَر) سر می‌دهند، و این نشان از دلبستگی آنها به پرواز دارد

حمایت از این پرندهٔ زیبا

كوُكر - قطا

در همه کشورهایی که در آن کوکر زندگی می‌کند تحت حمایت شدید دولت و مردم قرار دارد. خیلی از دولتها عکس کوکر را روی تمبرهای پستی چاپ کرده‌اند. در سلطنت عمان در دهٔ سال ۱۹۸۱ میلادی به مناسبت ( فصل الربیع ) یعنی فصل بهار تمبری را با تصویر کوکر منتشر کرد. در کشور اسپانیا در جشن بسیار باشکوه فرهنگ و هنر اسپانیا که ظاهرا هر ساله در شهر «تالاورا» برگزار می‌شود. در غرفه‌های صنایع دستی روی همه تولیداتشان و محصولات هنری و فرهنگی آنان تصاویر کوکر طلایی نقش بسته‌است.از روسری زنانه گرفته تا بادبزن‌های دستی. علت آن نیز چنین است: دشتهای اطراف شهر «در نزدیکی بارسلونا» در فصل بهار میزبان کوکرهای طلایی هستند و مردم ما این پرنده را نشانه زیبایی و حاصلخیزی می‌دانند و به عنوان هویت و نشانه شهر کوچکمان پذیرفته‌اند و بسیار دوستشان می‌دارند

در فرهنگ عرب

کوکر یکی از مشهورترین پرنده‌های بادیه است مخصوصاً در منطقهٔ خاورمیانه. در دشت‌ها وپایه کوه‌های سلطنت عمان این پرنده با مجموعه‌های بسیار بزرگ دیده می‌شود. (أسراب) مجموعه‌های سی صدتاهی و حتی هفت صد تاهی طلایی رنگ در نگار آب دانها و چشمه‌ها دیده می‌شود. این پرنده بی نظیر در فصل بهار به دشت گستردهٔ بین «جده حراسیس» و رمال آل وهیبه در صحرای پهناور منطقه شرقی کوچ می‌کند و تاثیری گذاری آن بر منطقه باعث شده که نوعی فرهنگ و تفریح در بین تمام ساکنین بوجود آید.طلایی بودن این پرنده هم از نظر رنگ و زیباایست و هم از نظر اهمیت طلایی آن برای این مناطق است

قطا» یا «کُوکَر»

چند نوع هستند، و در نزد عامت مردم به (الصَیَاح) معروف است. بمعنای (فریاد زدن)، چونکه این پرنده با صدای (قطا قطا) یا (کَرکَر) می‌نالد. بنا براین آن را (کوکر) و به عربی (قطا) نامیده شده‌است. در واقع «کوکر» نر مجموعه‌ای هنرمندانه از درهم آمیختن رنگین کمانی از رنگهای: سرخ زعفرانی، سرخ جگری، سبز یشمی، زرد طلایی، زرد آجری، قهوه‌ای روشن، سفید برفی و سیاه زاغی، خاکستری روشن و نیز نارنجی پررنگ است. ماده آن نیز با سینه‌ای سفید و پشتی زرد رنگ همراه با خطوط راه راه سیاه و سفید و زرد آجری زیبایی خاص و چشمگیر خودش را دارد. کوکر پرنده‌ای است (کند راه)، یعنی هنگام راه رفتن به کندی حرکت می‌کند. (سرب) مجموعده‌ای از پرندهٔ قطا (کوکر) در نزدیکی غدیر آب می‌نشینند، وآهسته آهسته به طرف آب می‌روند تا اینکه به غدیر آب برسند، بدین سبب گروهی از عربهای پیشین راه رفتن بعضی خانمهای ناز دار وکرشمه جو، به راه رفتن (قطا) تشبیه نموده اند

کوکر همچنین جزو پرندگان پر صداست و چه به هنگام پرواز و چه در وقت دانه چینی و جفت گیری با صدایی شبیه به غو غو کردن به نحو دلنشینی آواز می‌خواند و روح دشت و صحرا شاد می‌کند

باقرقره راه راه (کوکر راه راه)

پرنده‌ای از راستهٔ باقرقره‌سانان و تیرهٔ باقرقره‌ایان است که در افریقا در کنیا, الجزایر, چاد, جیبوتی, مصر, اریتره, اتیوپی, لیبی, مالی, موریتانی, مراکش, نیجر, سنگال, سومالی, سودان و اوگاندا یافت شده و در آسیا و خاورمیانه در افغانستان، ایران, عراق, اردن, عمان, پاکستان, منطقه فلسطین, عربستان سعودی, اسرائیل, امارات متحده عربی و یمن یافت می‌شود

باقرقره شکم سفید یا کوکر شکم سفید یا کوکر طلایی

پرنده‌ای از تیرهٔ باقرقره‌ایان (کوکریان) است که در جنوب اروپا، شمال آفریقا، غرب آسیا و آسیای میانه زندگی می‌کند

باقرقره شکم سفید پرنده‌ای اجتماعی است و در گله‌های بزرگ زندگی می‌کند. زادآوری آن در دشت‌های باز بدون درخت است. بر روی زمین لانه می‌سازد و دو یا سه تخم به رنگ کِرِم می‌گذارد. هر دو پرندهٔ نر و ماده بر روی تخم می‌خوابند. نر و ماده به هم شبیهند ولی پرندهٔ ماده دم کوتاه‌تری دارد

باقرقره شکم سفید در ایران در نقاط مختلف شرق، مرکز و سواحل خلیج فارس به سمت مرزهای غربی زندگی می‌کند. در گذشته بسیار پرشمار بود اما در دهه‌های اخیر تعداد آن به شدت کاهش یافته که احتمالاً دلیل اصلی آن شکار غیرقانونی و همچنین زوال زیست‌گاه‌های استپی و بیابانی است

مشخصات ظاهری

باقرقره شکم سفید

حدود ۳۵ تا ۳۹ سانتی‌متر طول دارد. سطح پشتی بدن جنس نر به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری و جنس ماده زردرنگ با راه‌راه عرضی سیاه و ارغوانی است. و سطح زیرین بدن آن سفیدرنگ است و در ناحیهٔ سینه چند نوار سیاه دارد. سر و گردن ِ کوچکی شبیه به آن ِ کبوتر دارد اما بدنش جمع‌وجور و تنومند است. بال‌های او هم بلند و نوک‌تیز است

باقرقره یا کوکر شکم‌سیاه

نام یک گونه از تیره کوکر است. این پرنده‌ای از راستهٔ باقرقره‌سانان و تیرهٔ باقرقره‌ایان است. این پرنده از نظر جثه بزرگترین نوع کوکر بومی ایران است و بیشترین پراکندگی را هم دارد به طوری‌که در تمام مناطق ایران به جز نواحی ساحلی شمال و جنوب زندگی می‌کند

باقرقره شکم بلوطی (کوکر شکم بلوطی)

پرنده‌ای از راستهٔ باقرقره‌سانان و تیرهٔ باقرقره‌ایان است

باقرقره خالدار (کوکر خالدار)

پرنده‌ای از راستهٔ باقرقره‌سانان و تیرهٔ باقرقره‌ایان است و در ایران، ایتالیا، اسرائیل، اردن، سوریه، ترکیه، مراکش، الجزایر، تونس، لیبی، سودان، مصر، اریتره، سومالی، اتیوپی، جیبوتی، مالی، موریتانی، چاد، نیجر، عمان، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، عراق، افغانستان، پاکستان و هند یافت می‌شود

باقرقره گندمی یا کوکر گندمی

پرنده‌ای از راستهٔ باقرقره‌سانان و تیرهٔ باقرقره‌ایان است که در افغانستان، الجزایر، چاد، مصر، هند، ایران، عراق، کردستان، اسرائیل، اردن، لیبی، مالی، موریتانی، مراکش، نیجر،عمان، پاکستان، عربستان سعودی، سودان، تونس، امارات متحده عربی، صحرای غربی و یمن یافت می‌شود

ویژگی‌های ظاهری

چهارده و به تعریفی دیگر شانزده گونه کوکر در جهان وجود دارند که اندازه آنها معمولا بین ۲۵ تا ۳۵ سانتی متر و وزنشان نیز بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ گرم است. رنگ بین انواع کوکرها نیز از نوعی به نوع دیگر متفاوت است و در شش نوع آن رنگ پرها و تا حدودی «وزن کوکر نر» با ماده بسیار تفاوت دارد اما در دیگر کوکرها نر و ماده آن بسیار شبیه به هم هستند. کوکر عموما پرنده‌ای مهاجر است که در بیابانها و دشتهای نیمه بیابانی و خشک زندگی می‌کند و در دو فصل بهار و پاییز به سرزمینهایی بسیار دور دست مهاجرت می‌کند

گونه‌ها

هفت گونه از کوکرها در ایران زندگی می‌کنند که از میان آن‌ها کوکر شکم‌سیاه معروف به باقرقره بیشترین پراکندگی را دارد و از نظر جثه نیز بزرگترین گونه کوکر است. باقرقره تقریبا در تمام مناطق ایران به جز نواحی ساحلی شمال و جنوب زندگی می‌کند

طبق نظرات پرنده‌شناسان و نیز دوستداران طبیعت در رای گیری مجله پرنده شناسی خاورمیانه «کوکر طلایی نر» زیباترین پرنده موجود در خاورمیانه شناخته شده‌است

کوکر راه‌راه

کوکر طلایی

کوکر شکم‌سیاه

کوکر شکم‌بلوطی

کوکر دم‌دراز

کوکر خال‌دار

کوکر گندمی

موسم تخم گذاری

كوُكر

در فصل بهار برای جفت‌گیری و تخم گذاری به بوته زارهای نیمه بیابانی و سرزمینهای گرمی که پوشیده از گیاهان بوته‌ای و دانه دار است پروازمی کند. «کوکر ماده» در هر فصل بهار «دو» تا «سه» تخم می‌گذارد و هر دو کوکر نر و ماده به نوبت روی تخمها و در لانه‌ای که به روی زمین و در میان بوته‌های دانه دار ساخته‌اند می‌خوابند. انداز تخمها حدود یک سوم تا نصف اندازه تخم یک مرغ محلی است و زمینه‌ای به رنگ شیری پررنگ با خالهایی قهوه‌ای دارد. جوجه‌ها بعد ۱۸ تا ۲۱ روز از تخم بیرون می‌آیند و بعد از پنج ماه قادر به پرواز هستند.جوجه‌های نر و مادهٔ نابالغ تا زمانی که به سن پرواز نرسیده‌اند رنگ پرهایشان شبیه به هم است و از یکدیگر قابل تشخیص نیستند

زیستگاه‌ها

زیستگاه‌های پاییزی وزمستانی

كوُكر

مغولستان، ازبکستان، قرقیزستان، بخشهایی از شرق روسیه و سراسر ترکیه زیستگاههای پاییزی و زمستانی کوکر (قطا) است

زیستگاه‌های بهاری وتابستانی

عربستان سعودی، کویت، عراق، هند، پاکستان، فلسطین، ایران، سوریه، امارات متحده عربی، سلطنت عمان، تونس، مراکش، و اسپانیا مهمترین زیستگاه بهاری و تابستانی آن هستند

کوکَر یا باقِرقِره

یا سنگ‌خوارک نام ۱۶ گونه پرنده از تیره کوکرسانان است که در شمال، شرق و جنوب آفریقا و ماداگاسکار، خاورمیانه، هند، آسیای میانه و شبه‌جزیره ایبری زندگی می‌کنند

کوکر پرنده‌ای است دانه‌خوار، که در نگاه اول به کبک و بلدرچین شبیه است و در پرواز نیز به کبوتر می‌ماند اما از نظر پرنده شناسی دارای خانواده‌ای مستقل با نام کوکریان است. برخی محققان کوکرها را در راستهٔ مستقل  قرار می‌دهند، برخی آن‌ها را در راستهٔ کبوترسانان قرار داده و برخی دیگر آنان را به سلیم‌سانان مرتبط می‌دانند