تکثیر و پرورش

از دیرباز در بسیار ی از کشور ها پرورش و نگهداری پرندگانی از قبیل

قرقاول

، بوقلمون و کبک، علاوه بر پرورش مرغ جهت تامین گوشت مصرفی انسان به ویژه جهت سلیقه های خاص متداول بوده است

در پاره ای از کشور ها نیز پرورش متراکم تعدادی از پرندگان وحشی نظیر کبک متداول شده است. صنعت تولید و تکثیر و پرورش کبک در ایران حدود سه سال است که توسط تعداد انگشت شماری از دوستداران شکار و طبیعت آغاز شده و دوستان پرورش دهنده موفق به تولید و تکثیر کبک ایرانی نیز گشته اند، و تجارب خوبی در این زمینه کسب کرده اند. در حال حاضر مزارعی در استانهای فارس، کرمان، سمنان، گلستان و اصفهان به این فعالیت مشغول میباشند

تکثیر کبک بطور کلی آسان میباشد. در صورتی که پرنده های سالمی در اختیار داشته باشیم و مدیریت معقولی اعمال شود

اولین نکته گرفتن پرنده هایی است که جهت همین امر در مزارع تکثیر و پرورش تولید شده اند. مطلوب ترین زمان برای علامت گذاری جهت تربیت در طول 72 ساعت نخست خارج شدن از تخم است. اولین مراحل جوجه کشی تربیت الگوهایی هستند برای رام کردن یا پرواز کردن . رام کردن در مورد پرنده های گوشتی نیز صادق میباشد

تشخیص جنسیت

در نظر اول کبک نر وماده در رنگ، نشانه و ظاهر عمومی یکسان به نظر میرسند. اما تفاوتهای آشکار اندکی نیز وجود دارند

پاها اندکی متفاوت هستند. کبک نر پای قویتر و پولکهای منظم تری نسبت به ماده دارد. هر دوی آنها برآمدگی سیخ مانندی در پشت پا دارند ولی این برآمدگی در جنس نر بزرگتر از ماده است. نر ها به طور عمومی بزرگتر از ماده ها هستند. سر نرها گرد و ماده ها بیضی شکل میباشد. گردن کبک نر معمولا باریکتر و سخت تر از کبک ماده است

اگر با راههای فوق موفق به تعیین جنسیت پرنده نشده اید میتوانید به تفاوت آنها از نظر منافذ جنسی متوسل شوید

جفتگیری

دو سبک برای جفتگیری کبک ها وجود دارد، آنها میتوانند دو به دو در قفسهای جداگانه جفتگیری نمایند. راه حل ساده تر که زحمت نگهداری را به حد اقل میرساند نگهداری پرندگان نر و ماده به نسبت 1 به 3 یا 1 به 4 و بطور جمعی است. ناگفته نماند که در سیستم جفتگیری دو تایی تعداد تخم ها حدود 60 عدد و در جمعی حدود 40 عدد در فصل تخم گذاری میباشد

عادات غذايي

کبک معمولا از گياهان شامل علفها و دانه هاي آنها, برگ گياهان و ميوه بوته ها بر اساس فراواني و دسترسي فصلي تغذيه مي کنند

غذاهاي جانوري: حشرات

غذاهاي گياهي: گيلهان سبز, برگها, دانه ها, حبوبات و ميوه ها

اهميت منفي اقتصادي براي انسان

کبک به پراکندگي و رشد علفهاي هرزه کمک مي کند. همچنين کبک مستعد ابتلا به بيماري هاي مرغي بوده و در مزارع پرورش اين پرنده, مي تواند آن را به انسان منقل کند

اهميت مثبت اقتصادي براي انسان

کبک "چوکار" اولين پرنده اي قابل شکار است که در سال 1893 به آمريکاي شمالي وارد شده و براي آژانس هاي شکار در اين منطقه ايجاد درآمد کرده است. دشواري شکار اين پرنده و وجود آن در دامنه ها و مناطق دوردست, شکار اين پرنده را براي شکارچيان جذاب مي کند گوشت کبک نيز از طعم بسيار خوشمزه اي برخوردار است

خواص گوشت کبک

گوشت این پرنده از گوشتهای بسیار سودمند و لذیذ است اگرچه دسترسی به آن حد اقل در حال حاضر درکشور ما برای همه مهیا نیست. ویژگیهای گوشت این پرنده به شرح زیر است

در هر صد گرم گوشت کبک 24.5 گرم آلبومین، 1.4 گرم چربی و حدود 1 تا 1.5 گرم مواد معدنی وجود دارد

وجود مقدار زیادی از مواد معدنی در

گوشت کبک

نشان دهنده ارزش حیاتی آن است. مقدار پتاسیم این گوشت زیاد است و کلسیم، فسفر، منیزیم، آهن و گوگرد موجود در آن نیاز بدن را تامین میکند

کانی های موجود در گوشت کبک به خوبی جذب بدن میشود و به همین جهت در این زمینه مواد مورد نیاز بدن را در دسترس سلول قرار میدهد

گوشت کبک برای همه افراد اعم از کودک و سالمند، غذایی سالم و سلامت بخش است. گوشت کبک کمتر تولید اسید اوریک میکند، فعالیت کلیه را افزون میسازد و به دفع سموم بدن یاری فراوان میرساند. باتوجه به این ویژگی ها برای همه افراد و در مورد همه بیماریها، غذایی خوب و موثر است

همه ما گاهی اوقات به منظور تفرج و سرگرمی به طبیعت رفته و ساعتی را در آنجا سپری می کنیم. اما بعضا هنگام قدم زنی با تکه های استوانه ای شکل از جنس پلاستیک برخورد نموده که شبیه به گلوله است. گلوله ای که در آن پر از ساچمه های ریز فلزی بوده و هر کدام چشم یک کبک را از طبیعت و زیستن فرو می بندد. اکثر افراد کبک را به خاطر گوشت لذیذ و مطبوع آن شکار می کنند ولی غافل از آنکه روزی ممکن است نام و نشانی از کبک در طبیعت باقی نماند

از سوی دیگر مخاطرات طبیعی همانند سرمای طاقت فرسای زمستان و یا خشکسالی های سخت تابستان این پرنده را گاهی به کام نابودی می کشاند. به طوری که علاوه بر شکار بی رویه، در سرمای زمستان سال ۸۶ قریب به هزار قطعه از این پرنده در برخی از نواحی استان یزد (نای بندان طبس) تلف شدند

اما چندی است که در سیطره زندگی شهری، مجتمعی با نام پرنده سعی به احیاء و گسترش این پرنده نموده و تا به حال خدمتی بزرگ و ارزشمند را در این معقوله عرضه داشته است

در سال ۱۳۷۹ پرند بعنوان اولین مجتمع تکثیر و پرورش کبک و قرقاول در ایران احداث گردید. اما با توجه به آنکه اقدام این مجتمع در ابتدا به صورت محدود بوده سرانجام در سال ۱۳۸۱ با تهیه گله های کبک و قرقاول از خارج از کشور به طور وسیع و با ظرفیتی چشم گیر آغاز به کار نمود. از جمله اهداف پرند تولید انبوه کبک و فراورده های جانبی آن بوده که هم اکنون علاوه بر تحقق آن، هنوز رو به رشد است

از سوی دیگر خوشبختانه به دلیل عرضه گوشت این پرنده به صورت فراگیر و در دسترس، تا حد زیادی از شکار آن در طبیعت کاسته شده و انتظار می رود که پرند با احداث شکارگاههای مصنوعی بتواند به میزان قابل توجهی از شکار بی رویه و غیر قانونی آن جلوگیری نماید

همچنین این مجتمع با عرضه گله های مولد این پرنده امکان اشتغال شمار زیادی از افراد را فراهم آورده است. به صورتی که در حال حاضر به رغم اینکه پرند بزرگترین واحد پرورش و تولید در ایران و حتی خاورمیانه می باشد، چندین واحد دیگر نیز در اکثر نقاط کشور با حمایت های همه جانبه این مجتمع اقدام به تکثیر و پرورش کبک نموده اند. شایان ذکر است که پرند موفقیت های حاصله خود طی چندین سال اخیر را مرهون تلاش پرسنل کار آزموده و مدیریت کارامد و اثربخش خود می داند

چنانکه تا به حال تلاش و زحمات زیادی در جهت تحقق اهداف این مجتمع صورت پذیرفته و هم اکنون در عرصه بین المللی، نام پرند در اذهان به جای مانده است

پراکندگي

تا کنون 14گونه مختلف از اين نوع پرنده تا کنون شناسايي شده است. زيستگاه طبيعي اين پرنده از کوههاي منطقه خاورميانه و آسيا از شرق يونان و جنوب بلغارستان , آسياي صغير تا منچوري چين گسترده است. کبک در آمريکاي شمالي, هاوايي و نيوزيلند نيز از جمعيت خوبي برخوردار شده است

رفتار

کبک ها در هنگام صبح و بعد از ظهر در روي زمين به چرا مشغولند. آنها مهاجرت نمي کنند و جابجايي هاي فصلي آنها فقط در ارتفاع است. پرواز کبک معمولا در هنگام احساس خطر انجام مي شود و به مسافتهاي کوتاه و در سراشيبي محدود است. هنگام عبور از ناهمواريهاي سطح زمين, کبکها بر روي پاهاي خود جست مي کنند و ترجيح مي دهند بدوند تا پرواز کنند. گروه اجتماعي اوليه از يک دسته کبک شامل تعداد گوناگوني از بالغ ها و جوجه هايشان تشکيل مي شود و بزرگترين گروه ها را مي توان در چشمه ها ديد. گروههاي بزرگتر در زمستان تشکيل مي شوند. کبک ها در هنگام شب را زير بوته ها و يا داخل صخره ها به سر مي برند. نرها به طور فعال از قلمرو خود دفاع مي کنند

ارتباط و قوه ادراک

کبک در حالتهاي گوناگون, از صداهاي مختلف استفاده مي کند که به سه دسته تقسيم مي شوند: هشداري, جنگي و جنسي. بيشترين صدايي که از کبک شنيده مي شود با آواي"چاک چوک" است که از هر دو جنس نر و ماده بر مي آيد که به تدريج به آواي "چوکار چوکار" تبديل ميگردد و از فواصل دور قابل شنيدن است. از اين رو نام کبک را "چوکار پارتدریج"گذاشته اند

سیاری از خانواده های ایرانی

کبک

را می شناسند و لااقل برای یک بار هم که شده آن را در طبیعت، باغ وحش ها یا رسانه ها دیده اند. کبک از ظاهر زیبا و آواز خوش برخوردار است که هر کدام قدرت و زیبایی طبیعت خدادای را متبلور می سازد. اکثر روستائیان عزیز به طور کامل با آن آشنایی داشته و میزبان این پرنده زیبا در کشتزارها و مزارع خود هستند. به طوری که هر صبح یا غروب همراه با غره های طنین انداز کبک روانه مزارع و یا خانه هایشان می گردند

کبک پرنده ای است با جثه ای نسبتا کوچک اما صورت ظاهری بسیار زیبا و جذاب به گونه ای که دور سر را نواری سیاه رنگ، زیر گلو لکه نخودی رنگ و پهلو ها را خال های کشیده ای به رنگ بلوطی احاطه کرده و نوک و پای آن نیز به رنگ سرخ میباشد. در حالی که سر ماده بیضی شکل میباشد، سر کبک نر گرد است.در کل نر و ماده از لحاظ شکل ظاهری تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. وزن پرنده نر حدود 540 گرم و وزن ماده حدود 500 گرم و قد پرنده حدود 35 سانتیمتر است

آواز این

پرنده

طنین انداز بوده و تا مدت کوتاهی ادامه می یابد.این پرنده زیبا و خوش خوان که در طبیعت، در دامنه کوهها و شیب های کوهستانی، صخره ها و تپه ماهور ها زندگی میکند، به هنگام احساس خطر، از کوهها به سرعت بالا می رود و معمولا این کار را به پرواز ترجیح میدهد.  کبک ها تک همسر هستند. نرها با نشان دادن تمايل خود به ماده با کج کردن سر و باز کردن بالها و نمايش آنها در اواخر اسفند اقدام به جفت گيري مي کنند. هنگام خشکسالي و کمبود غذا, عمل توليد مثل ممکن است محدود به چند پرنده شود. نرها از ماده ها در مقابل نرهاي ديگر محافظت مي کنند.کبک به صورت گله های ۲۰-۱۵ تایی جفت گیری نموده و سرانجام در اواسط اردیبهشت شروع به تخم گذاری می نماید. نر و ماده تا پایان ایام جوجه کشی باهم میمانند و حتی گاهی پرنده نر روی تخم ها میخوابد

کبک ها بسته به شرايط محيطي, يک مرتبه در سال توليد مثل مي کنند . در طبیعت حدود 15-12 عدد تخم میگذارد اما با پیش بینی های خاص این تعداد در بستر به حدود 40 عدد میرسد و این امر از اهمیتی ویژه در پرورش این پرنده و تولید آن برخوردار است

جوجه کبک

ها پس از ۲۶-۲۴ روز سر از تخم بیرون آورده و در روزهای تابستانی خرداد و تیر به همراه مادر در دامن طبیعت قدم می گذارند

آشيانه کبک از ساقه هاي ساده که گاهي با پر و خاشاک پوشانده مي شود, در ميان صخره ها و يا مناطق پر از بوته و خاشاک, تشکيل مي گردد. يافتن آشيانه کبک ها مشکل است و به خوبي تحت مطالعه قرار نگرفته اند. جوجه ها در هنگام بيرون آمدن از تخم, باهوش و توانا هستند و مي توانند پس از چند هفته, پرواز کنند. پس از گذشت 12 هفته, جوجه ها بالغ مي شوند. نرها معمولا تا زمان پرورش جوجه ها با خانواده مي مانند, اگرچه بعضي از آنها پس از تخمگذاري ماده, خانواده را ترک و به نرهاي ديگر ملحق مي شوند.  هنوز زمان زيادي تا شناختن کامل عادات توليد مثل کبک ها مانده است

جمع آوری کردن و ذخیره سازی تخم ها

در صورت استفاده از آشیانه های دسته جمعی، تخم کبکها باید حد اقل 4 بار در روز جمع آوری شود. تخمها پس از تمیز کردن حد اکثر تا دوهفته در دمای 15 درجه سانتی گراد و رطوبت حدود 75% نگهداری میکنند. و بهتر است روزی دو بار آنها را تحت زاویه 45 درجه بچرخانید. تخمهایی که بیش از 14 روز نگهداری میشوند امکان جوجه شدن کمتری دارند و دو روز دیرتر از تخم بیرون می آیند. طول دوره جوجه کشی پرنده مذکور 25-23 روز می باشد، شرایط ماشین جوجه کشی باید مطابق جدول زیر باشد

پس از در آمدن جوجه ها از تخم معمولا 24 ساعت در داخل دستگاهها نگهداری میشوند تا کاملا خشک شوند

پس از انتقال جوجه ها به مکانهایی که قبلا بطور کامل ضد عفونی شده است، ابتدا با استفاده از لامپهای حرارتی دمای محل را برای سه روز اول حدود 33 درجه سانتی گراد نگه میداریم و هر سه روز دما را یک درجه کم می کنیم تا به دمای 21 درجه برسد و این دما را تا هنگام جوجه بودن حفظ میکنیم

نور مورد نیاز در طول روز توسط پنجره های تعبیه شده در سالن تامین میشود و در هنگام شب به ازای هر متر مربع 3 – 5/2 وات نور استفاده میشود

دوره رشد پرنده از روز تولد به طور متوسط 5 ماه می باشد که نسبت به مرغ و بلدرچین به 3 برابر میرسد و به همین دلیل قیمت/ظرفیت واحد آن نسبت به دیگر طیور تجاری بالاتر خواهد بود

بعد از 5-4 هفتگی امکان انتقال جوجه به فضای باز سرپوشیده وجود دارد

دوران جوجه بودن

جوجه های کبک در نوزادی مانند جوجه های بلدرچین و قرقاول می باشند. جوجه کبکها برای ابتلا به بیماریها و انگلها مستعد هستند. جای غذا و محفظه های آبخوری باید در اولین روز مهیا و بهداشتی شده باشد

آنتی بیوتیک ها و دارو های پیشگیری کننده بسیار مفید هستند. دارو ها را میتوان در آب و غذا و حتی در آبخوری های اتوماتیک و برابر با نسبت های داده شده از سوی تولید کننده مخلوط نمود

جوجه ها برای توده شده بسیار مستعد هستند. این مسئله باید مورد توجه مدیریت مزرعه باشد که دلیل روی هم جمع شدن آنها چیست

جوجه ها اگر سردشان باشد یا ترسیده باشند، روی هم جمع میشوند. توجه زیادی به پرنده کنید و ببینید که آنها منطقه راحت خود را بدون ازدحام و تجمع انتخاب کنند. حمام خاک برای اهداف مهمی کارآمد است. این کار به آراستن و صاف کردن پر ها و برطرف کردن انگلهای خارجی کمک میکند. اگر پرندگان از انگلهای خارجی در رنج هستند میتوانید پودر های مخصوص به خاک اضافه کنید

تغذیه

کبکها باید نخستین تغذیه خود را با 28% پروتئین آغاز کنند. این جیره غذایی در طول سه تا شش هفتگی به تدریج تبدیل به 24% میشود. و سپس تا مرحله بلوغ و دوران نگهداری به 17% میرسد

این پرندگان پس از 24 ساعت خروج از تخم، باید تغذیه را شروع کنند. جیره غذایی مشابه جیره مرغ گوشتی است. میزان احتیاجات غذایی پرنده در جیره پیش دان از لحاظ میزان انرژی حدود 3100کیلوکالری است

احتیاج غذایی در سنین مختلف و میزان مواد معدنی مورد نیاز

یک نمونه جیره پیش دان در نظر گرفته شده برای پرنده به شرح زیر میباشد

واکسیناسیون

معمولا در مراکز تولیدی که در حال حاضر مشاهده میشود تنها از دو نوع واکسن "ب1" و لاسوتا به شرح زیر استفاده میکنند

واکسن"ب1"در سن یک هفتگی از طزیق آب آشامیدنی ( پس از تشنگی 4 ساعته) خورانده میشود

واکسن لاسوتا در سن 30 روزگی داده میشود و پس از آن به صورت ماهیانه تکرار میشود

از کبک چه می دانید